สมุนไพรไทยแก้ไอ อากาศเดี๋ยวร้อนเดี๋ยวหนาว ทำให้คนป่วยด้วยโรคในระบบทางเดินหายใจ เป็นไข้บ้าง เป็นหวัด น้ำมูกไหล แต่อาการไม่สบายที่น่ารำคาญที่สุดก็ คือ อาการไอ ซึ่งมักจะมาพร้อมกับเสมหะเมื่อเราเป็นหวัดอยู่เสมอ หรือ แม้แต่คนที่ไอแห้ง ๆ อมยาเพื่อช่วยให้ชุ่มคอก็ยังไม่หาย อีกทั้งยังไม่อยากกินยาแผนปัจจุบันเพราะกลัวจะเพิ่มภาระให้ตับ และ ไต
การเจ็บป่วยที่ดูเหมือนจะไม่อันตรายแต่ก็ทำให้ผู้ป่วยเองรู้สึกทรมานไม่น้อยเลย อีกทั้งยังต้องใช้เวลาในการรักษาก็คงจะเป็น อาการไอ ที่มักจะเกิดขึ้นได้ง่ายจากหลายๆ สาเหตุ ไม่ว่าจะเป็น การเป็นไข้หวัด หรือ ภูมิแพ้ ทำให้มีอาหารเจ็บคอ ระคายเคือง มีเสมหะ ส่วนวิธีรักษาก็มีให้เลือกอยู่ 2 ทางด้วยกันก็ คือ การรักษากับแพทย์แผนปัจจุบัน หรือ จะรักษาแบบแพทย์แผนไทย ด้วยสมุนไพรไทย ซึ่งเราได้คัดสรร สมุนไพรแก้ไอ แก้เจ็บคอ ที่ดีที่สุด หาได้ง่ายๆ อยู่ใกล้ตัวเรา ซึ่งหลายคนอาจจะมองข้ามไป แต่รู้ หรือ ไม่ว่าสมุนไพรเหล่านี้ใช้แล้วได้ผลดีทีเดียว
สมุนไพรไทยแก้ไอ มะนาว
เป็นที่ทราบกันดี ถึงสรรพคุณทางยาของเจ้าผักสวนครัวรสเปรี้ยวตัวนี้ เพราะเมื่อเวลาไอ หรือ เจ็บคอ ใครๆ ก็แนะนำให้ดื่มน้ำมะนาวอุ่น หรือ น้ำผึ้งผสมมะนาว ทั้งนั้น เพราะในมะนาวยังมี กรดซิตริก (citric acid) ที่นอกจากสรรพคุณลดการอักเสบ ช่วยกำจัดเชื้อโรคที่ทำให้เจ็บคอแล้ว ยังมีฤทธิ์ลดไข้ แก้กระหายน้ำด้วย เมื่อชงดื่มร่วมกับน้ำอุ่น จะช่วยละลายเสมหะได้
สูตรมะนาวแก้ไอ ให้คั้นน้ำมะนาว ประมาณ 2-3 ช้อนโต๊ะ ผสมกับเกลือ หรือ ละลายในน้ำอุ่นเล็กน้อย และ จิบบ่อย ๆ
ขิง
งานวิจัยชิ้นหนึ่ง ชี้ให้เห็นว่า สารประกอบต้านการอักเสบในขิงบางชนิด สามารถผ่อนคลายเยื่อบุในทางเดินหายใจ ซึ่งจะช่วยลดอาการไอ ทำให้ขิง สามารถช่วยบรรเทาอาการไอแห้งๆ ได้ นอกจากนี้ยังช่วยบรรเทาอาการคลื่นไส้ วิงเวียนได้อีกด้วย
สูตรขิงแก้ไอ คือ ให้ชงชาขิง หรือ น้ำขิง แล้วหั่นฝางขิงสดบางๆ ลงในถ้วยน้ำร้อน ถ้าหากให้เด็กกิน อาจจะเติมน้ำมะนาวลงไปด้วย เพราะจะช่วยให้รสชาติดี สามารถทานได้ง่ายขึ้น
มะขาม
มะขาม เป็นผลไม้ที่มีวิตามินซีสูง ทำให้มีรสเปรี้ยวเหมือนมะนาว สารสำคัญในเนื้อฝักมะขามแก่ คือ กรดทาร์ทาริก (tartaric acid) ทำให้มะขาม ช่วยบรรเทาอาการไอ บรรเทาอาการไข้ ทำให้ชุ่มคอ ชื่นใจ ละลายเสมหะได้ดีอีกชนิดหนึ่ง
สูตรมะขามแก้ไอ จริงๆ แล้วมะขาม สามารถรับประทานแบบสดๆได้เลย อาจจะใช้เนื้อฝักแก่ จิ้มทานกับเกลือ หรือ จะคั้นเป็นน้ำผสมกับเกลือแล้วค่อยๆ จิบ เพื่อบรรเทาอาการไอก็ได้เช่นกัน
สับปะรด สมุนไพรไทยแก้ไอ
ในสับปะรด มีโบรมีเลน (Bromelain) ซึ่งอาจช่วยรักษาอาการไอได้ โดยโบรมีเลน เป็นเอนไซม์จากสับปะรด มีคุณสมบัติในการต้านการอักเสบ และ อาจมีคุณสมบัติละลายเสมหะได้ด้วย แต่ทั้งนี้ก็ไม่ควรกิน หรือ ดื่มน้ำสับปะรด มากเกินไป เพราะอาจเกิดผลเสียกับร่างกายได้ เพราะถือเป็นผลไม้ที่มีความหวาน อีกชิดหนึ่ง
สูตรสับปะรดแก้ไอ ใช้สับปะรดคั้นน้ำสดๆ เติมเกลือเล็กน้อย คอยจิบ เพื่อให้ชุ่มคอ แก้ไอ ละลายเสมหะ
มะขามป้อม
มะขามป้อม ตามตำรายาไทยเชื่อว่า ของที่มีรสเปรี้ยวทุกชนิด สามารถช่วยละลายเสมหะ ได้ ในปัจจุบันก็มีการศึกษาหนึ่งได้ค้นพบว่า ในมะขามป้อมมีสารที่ละลายน้ำได้ มีฤทธิ์ช่วยละลายเสมหะได้ดี จึงนิยมนำมาเป็นส่วนประกอบในการทำยาแก้ไอ แบบต่างๆ ที่ช่วยบรรเทาอาการไอ
สูตรมะขามป้อมแก้ไอ จะกินสดๆ ก็ได้ หรือ ใช้ผลมะขามป้อมสด ต้มกับน้ำ ใส่เกลือเล็กน้อย ไว้ค่อยๆ จิบ เพื่อแก้ไอ ขับเสมหะ
กระเทียม
กระเทียมเป็นสมุนไพรรสเผ็ดร้อน ช่วยขยายทางเดินหายใจ ทำให้หายใจสะดวกขึ้น อีกทั้งกระเทียมยังมีฤทธิ์ช่วยลดอาการอักเสบ กระเทียมจึงเป็นสมุนไพรอีกตัวที่ช่วยบรรเทาอาการไอแบบมีเสมหะได้ โดยเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการแก้ไอมากขึ้น แนะนำให้ใช้กระเทียม และ ขิงสดอย่างละเท่ากัน ตำละเอียดแล้วละลายกับน้ำอ้อยสด เสร็จแล้วคั้นจนได้น้ำสมุนไพรทั้ง 3 ชนิดมาจิบแก้ไอ ขับเสมหะ และ ทำให้เสมหะแห้ง หรือ จะคั้นกระเทียมกับน้ำมะนาว แล้วเติมเกลือใช้จิบ หรือ กวาดคอก็ได้
สมุนไพรไทยแก้ไอ พริกไทยดำ
พริกไทยดำมีความเผ็ดร้อน ช่วยขับลม ขจัดสิ่งขัดขวางทางเดินหายใจได้ดีเยี่ยม จึงทำให้จมูกโล่ง และ หายใจได้คล่องขึ้น แต่สูตรแก้ไอด้วยพริกไทยดำควรมีน้ำผึ้งเป็นตัวช่วยด้วย เนื่องจากน้ำผึ้งมีฤทธิ์เป็นยาปฏิชีวนะชนิดอ่อน ช่วยฆ่าเชื้อโรค และ แบคทีเรีย สูตรนี้จึงเหมาะมากกับคนที่มีอาการไอแบบมีเสมหะ และ มีน้ำมูก
วิธีชงก็ไม่ยาก เพียงแค่ผสมพริกไทยดำสับละเอียด 1 ช้อนโต๊ะ ในน้ำร้อนจัด 1 แก้ว จากนั้นก็เติมน้ำผึ้งแท้ลงไป 2 ช้อนโต๊ะ คนให้เข้ากัน เสร็จแล้วก็ปิดฝาแก้วทิ้งไว้ 15 นาที กรองเอากากออกแล้วก็ดื่มทันที อาการไอแบบมีเสมหะก็จะหายไป แต่สูตรนี้ไม่เหมาะกับอาการไอแห้ง
มะแว้ง
มะแว้งต้น หรือ มะแว้งเครือ เป็นสมุนไพรที่มีวิตามินเอ วิตามินบี วิตามินซี และ มีสารสำคัญ คือ อัลคาลอยด์ ชนิดโซลาโซดีน (Solasodine) และ โซลานีน (Solanine) ซึ่งเป็นสารที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาท และ ระบบการหายใจ จึงช่วยบรรเทาอาการไอได้ นอกจากนี้ในผลมะแว้งต้น และ มะแว้งเครือยังมีสารลิกนิน (Lignin) และ ซาโปนิน (Saponin) ซึ่งทำหน้าที่เหมือนยาปฏิชีวนะช่วยระงับการอักเสบ และ ละลายเสมหะได้ดี
โดยการใช้มะแว้งแก้ไอตามตำรับยาแผนโบราณจะใช้ผลมะแว้งสด 5-6 ผล ล้างให้สะอาด นำมาเคี้ยวอมไว้ กลืนเฉพาะน้ำจนหมดรสขมแล้วคายกากทิ้ง หรือ จะกลืนทั้งน้ำ และ เนื้อก็ได้ หรือ จะใช้ผลแก่สด 5-10 ผล นำมาโขลกพอแหลก คั้นเอาแต่น้ำ เติมเกลือเล็กน้อย ใช้จิบบ่อย ๆ เวลาไอ สำหรับเด็กจะใช้น้ำที่คั้นจากผลมะแว้ง เป็นน้ำกระสายยา กวาดคอแก้ไอ และ ขับเสมหะ
ชะเอมเทศ
ชะเอมเทศถูกบรรจุไว้ในตำรับยาสามัญประจำบ้านหลายตำรับ และ ที่สำคัญ คือ ตำรับยาแก้ไออำมฤควาทีใช้ชะเอมเทศจำนวนมากกว่าตัวยาอื่น ๆ โดยตัวยาประกอบด้วย รากไคร้เครือ โกฐพุงปลา เทียนขาว ลูกผักชีลา เนื้อลูกมะขามป้อม เนื้อลูกสมอพิเภก หนักสิ่งละ 7 ส่วน ชะเอมเทศหนัก 43 ส่วน นำส่วนผสมทั้งหมดบดเป็นผง เวลาใช้ให้ละลายน้ำมะนาวแทรกเกลือ ใช้จิบหรือกวาดคอแก้ไอ ขับเสมหะ
ทั้งนี้ การใช้ตำรับยาแก้ไอชะเอมเทศ และ อำมฤควาทีก็มีข้อควรระวังบางประการ เช่น หากใช้มากเกินไปอาจเกิดอาการท้องเสียได้ หรือ ควรระวังการใช้ยาตำรับนี้กับผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง เนื่องจากการบริโภครากชะเอมเทศต่อเนื่องกันเป็นเวลานาน อาจส่งผลให้ระดับโซเดียมในเลือดต่ำ และ เพิ่มความดันโลหิตให้สูงเกินปกติได้